بیمه‌نامه‌های آتش‌سوزی
دستاوردهای مادی بشر از آغار زندگی شهرنشینی و خاصه پس از توسعه صنعت در معرض انواع خطرها و حوادث گوناگون قرار داشته و دارد. ترس از وقوع حوادثی مانند:
آتش‌سوزی، سیل، زلزله، طوفان، آتشفشان و از بین رفتن ثروت و اموالی که حاصل یک عمر تلاش و کوشش انسان است در اثر وقوع این خطرات عاملی است که آرامش و آسایش او را سلب و زندگی وی را توام با نگرانی و تشویش می‌سازد. انسان امروز نیازمند پشتوانه‌ای مطمئن و همیشگی است تا بتواند با آثار زیان بار حوادث و بلایا مقابله کرده و خسارت‌های بوجود آمده را جبران نماید.
موضوع بیمه آتش‌سوزی
موضوع بیمه آتش‌سوزی، تامین و جبران زیان‌های مالی و مادی است که بر اثر وقوع خطر آتش‌سوزی به اموال و دارائی های مورد بیمه وارد می شود. بنابراین در بیمه‌نامه‌های آتش‌سوزی خسارت‌های مالی مورد تامین قرار می‌گیرند نه خسارت‌های جانی و بدنی، اضافه کنیم که خسارت وارد به اموال اشخاص ثالث بر اثر وقوع آتش‌سوزی که مطابق قانون موجب مسئولیت و پاسخگویی بیمه‌گذار شود نیز همراه پوشش خطر آتش‌سوزی یا بطور جداگانه از طریق بیمه‌نامه مسئولیت مدنی مورد تامین بیمه‌گران قرار می گیرند. از آنجا که بیمه آتش‌سوزی یکی از رشته‌های بیمه اموال است اصل غرامت، قاعده جانشینی، اصل حسن نیت، قاعده نفع بیمه‌ای و قاعده نسبی سرمایه و حق بیمه نیز در آن حاکم است.
اصطلاحات معمول در بیمه آتش‌سوزی
– بیمه‌گر: شرکت بیمه (بیمه نوین)
– بیمه‌گذار: متقاضی خرید بیمه (مشتری) و کسی پرداخت حق بیمه را متعهد می شود.
– مورد بیمه: منزل مسکونی، کارگاه و …
– حریق: آتش سوزی
– حق بیمه : مبلغی که بیمه گذار برای خرید بیمه‌نامه می پردازد.
– ذینفع: شخص حقیقی یا حقوقی که منافعی در سرمایه مورد بیمه دارد. بطور مثال بانکی که بابت محل مورد بیمه تسهیلات اعطا می نماید می تواند ذینفع بیمه‌نامه قرار گیرد.
– ارزش بنا: قیمت ساخت (ساختمان) بدون ارزش ملک (ارزش اعیانی)
– واحد مسکونی: محلی که برای کار و حرفه استفاده نمی شود و صرفاً به منظور سکونت از آن استفاده می شود.
– مراکز صنعتی: مراکزی که در آن فعالیت صنعتی وتولیدی انجام می شود مثل کارخانه اتومبیل سازی و کارگاه‌های تولیدی
– مراکز غیرصنعتی: مراکزی که در آن فعالیت غیر تولیدی انجام می شود مثل فروشگاه‌ها و …
– خطر یا پوشش اصلی: (آصا) شامل آتش‌سوزی، صاعقه وانفجار
– خطرات اضافی یا تبعی: در بیمه آتش‌سوزی علاوه بر خطرهای ذکر شده خسارت ناشی از وقوع زلزله و آتشفشان، سیل و طغیان آب دریاها و رودخانه‌ها، طوفان، رانش زمین، سقوط بهمن، ترکیدگی لوله آب، ضایعات ناشی از آب باران، ذوب برف، سقوط هواپیما و هلی کوپتر، شکست شیشه، سرقت اموال و اثاثیه منزل و بسیاری خطرهای دیگر بیا درخواست بیمه‌گذار تحت پوشش بیمه قرار می گیرد که به آن خطرات تبعی می گویند.
انواع خطرهای تحت پوشش در بیمه آتش‌سوزی
در بیمه آتش‌سوزی خطرات به ۲ گروه بشرح زیر تقسیم‌بندی شده‌اند:
خطرات اصلی و خطرات تبعی که در ابتدا به تعریف خطرات اصلی می پردازیم.
خطرات اصلی
در بیمه آتش‌سوزی خطرات حریق، انفجار و صاعقه بطور همزمان بیمه می شوند وامکان تفکیک یاحذف یکی از این خطرات وجود ندارد.
آتش و آتش‌سوزی: آتش (حریق) عبارت است از ترکیب هر ماده با اکسیژن به شرط آنکه با دما همراه باشد. به عبارت دیگر برای ایجاد آتش به ۳ عنصر هوا (اکسیژن)، جسم سوختنی و دما نیاز است که در این حالت مثلث آتش تشکیل می شود. چنانچه یکی از سه عنصر مذکور وجود نداشته باشد عمل سوختن انجام نخواهد گرفت.
برای ایجاد آتش‌سوزی باید از کانون اولیه خود خارج شود که در این حالت آن را آتش کنترل نشده (مهار نشده) گویند و در بیمه‌نامه آتش‌سوزی این آتش قابل بیمه شدن است.
منظور از دما در تعریف فوق جرقه یا آتش زنه‌ای است که باعث ایجاد آتش با شعله می گردد که اصطلاحاً flashpoint نامیده می شود. بنابراین آتش‌سوزی عبارت است از آتشی که از یک منبع حرارتی غیرقابل کنترل سرچشمه گرفته یا منبع حرارتی کنترل شده‌ای را ترک نماید و دارای چنان حرارتی باشد که گسترش و توسعه یابد.
انفجار: در بیمه آتش‌سوزی انفجار به مفهوم هر نوع آزاد شدن ناگهانی انرژی حاصل از انبساط گاز یا بخار است. انفجار ممکن است بصورت های مختلف بروز کند لیکن همه آنها دارای خاصیت مشترک هستند بدین معنی که علت هر انفجار، انبساط مقدار زیادی گاز یا بخار است که بر اثر فشار قوی یا تولید حرارت یا فعل و انفعالات شیمیایی به مانع اطراف خود فشار آورده آن را می ترکاند . هر انفجاری در بیمه‌نامه آتش‌سوزی قابل بیمه شدن نیست از جمله انفجارهای هسته‌ای ، مواد منفجره و …
صاعقه: در بیمه آتش‌سوزی صاعقه عبارت است از تخلیه بار الکتریکی دو ابر یا بین ابرو زمین که بر اثر القای دو بار مخالف بوجود می‌آید. منظور از خطر صاعقه تنها خسارت وارد شده در اثر آتش‌سوزی ناشی از صاعقه نیست بلکه بیشتر منظور خسارت مستقیم ناشی از صاعقه است که اصلاحاً آن را صاعقه سرد می نامند و بدون آتش‌سوزی، تولید می شود مانند: گداخته شده، ترکیدن، سوختن از رو.
صاعقه‌ای که در نزدیک موتور یا ماشین دیگری به سیم‌های موجود در هوای آزاد که نیروی برق را به آن موتور یا ماشین منتقل می کند اصابت کند بار زیاد حاصل از برخورد صاعقه به سیم به موتور منتقل و باعث خرابی دستگاه‌ها می گردد که اینگونه خسارت از تعهد بیمه‌گر خارج است.
بطور خلاصه خسارتی که در اثر حرارت مستقیم یا غیرمستقیم صاعقه یا در اثر نیروی آن تولید شوند خسارت مستقیم صاعقه هستند که بیمه شده محسوب می‌گردند لیکن خساراتی که در اثر انرژی الکتریکی صاعقه تولید شوند خسارات غیرمستقیم صاعقه بوده که بیمه نمی شوند.
خطرات تبعی
زلزله و آتشفشان: در بیمه زلزله خسارت مستقیم وارد شده به مکان‌ها اعم از مسکونی، غیر مسکونی و صنعتی همچنین اسباب و لوازم موجود در آنها در مقابل زلزله و یا آتشفشان بیمه می شوند.
سیل و طغیان آب دریاها و رودخانه‌ها: سیل، جریان ناگهانی آبهای سطحی خارج از مسیر طبیعی است که به علت ریزش باران، برف، طغیان رودخانه و یا شکستن سدها ایجاد می شود.
طوفان و گردباد و تندباد: در بیمه طوفان خسارت‌های ناشی از طوفان، تندباد و گردباد تحت پوشش قرار می گیرد.سرعت باد هنگام طوفان حداقل ۶۲ کیلومتر در ساعت می باشد.
ترکیدن لوله آب و فاضلاب: در این بیمه خسارت‌های وارده به مورد بیمه (ساختمان، ابنیه و …) و اموال و اثاثه موجود در آن که ناشی از ترکیدن لوله آب و فاضلاب باشد تحت پوشش قرار می گیرد.
سقوط هواپیما و هلی‌کوپتر: خسارت‌های ناشی از سقوط هواپیما و هلی کوپتر یا اشیای ساقط شده از آنها (به استثنای بمب و یا مواد منفجره و سایر جنگ افزارها) حداکثر تا کل مبلغ بیمه شده تحت پوشش قرار می گیرد.
شکست شیشه: خسارت‌های ناشی از شکست شیشه‌های منصوب در ساختمان مورد بیمه در اثر حادثه و برخورد شی خارجی تحت پوشش قرار می گیرد. اصولاً شیشه به دو صورت میان تهی و مسطح ساخته می شود شیشه‌های میان تهی به شرط آنکه منصوب باشند تحت پوشش قرار می گیرند.
بیمه دزدی با شکست حرز: بیمه‌گر خسارت ناشی از فقدان یا خرابی اموال بیمه شده را که در نتیجه دزدی با شکست حرز روی دهد حداکثر تا مبلغ بیمه شده جبران می نماید. موارد زیر دزدی با شکست حرز محسوب می گردد.
– بالا رفتن از دیوار محل استقرار اموال بیمه شده یا شکستن درب یا پنجره و یا خراب کردن دیوار و نظایر آن
– باز کردن در بوسیله کلید تقلبی و سایر آلات و ادواتی که عادتاً برای باز کردن قفل بکار می‌روند.
– ورود به محل و تهدید بیمه‌گذار و یا سایر اعضای خانواده و خدمت‌گذار وی
سیل و طغیان آب: جریان ناگهانی و غیرقابل کنترل آبهای سطحی خارج از مسیر طبیعی که بعلت ریزش باران، برف و طغیان آب رودخانه و یا شکستن سدها ایجاد می شود را سیل گویند.
برخی استثنائات این پوشش شامل موارد زیر می باشد:
۱. خسارت وارده به خود لوله یا دستگاه‌های عامل خسارت
۲. هزینه تعمیر پشت بام
۳. خسارت حاصله در جریان تعمیر و یا ساختن مجدد ساختمان
ضایعات ناشی از ذوب برف وآب باران: دراین پوشش خسارات مستقیم ناشی ازذوب برف وآب باران به مورد بیمه که در نتیجه آب و یا ذوب شدن برف در محل مورد بیمه مشروط بر اینکه آب از طریق بام و یا گرفتگی لوله‌ها، لبریز شدن آبروها و یا ناودانها به محل مورد بیمه نفوذ کرده باشد تحت پوشش قرار دارد.
سقوط هواپیما و هلی کوپتر: خسارت‌های ناشی از سقوط هواپیما و هلی کوپتر یا قطعات منفصله و ساقط شده از آنها (به استثناء مواد منفجره و بمب) وبا در نظر گرفتن فاصله محل مورد بیمه از فرودگاه تحت پوشش قرار می گیرند.
اعتصاب، شورش، آشوب، بلوا: خسارات احتمالی ناشی از شورش وبلوا در بیمه‌نامه‌های آتش‌سوزی استثناء شده است لیکن این امکان وجود دارد تا بموجب این پوشش، خسارات مستقیم ناشی از اعتصاب، شورش، آشوب و بلوا که باعث ضرروزیان اموال مورد بیمه شود را با در نظر گرفتن شرایط خاص تحت پوشش بیمه قرار داد.
هزینه پاکسازی: با توجه به اینکه در صورت محقق شدن یکی از خطرات تحت پوشش در بیمه‌نامه آتش‌سوزی، بیمه‌گذار جهت خروج و پاکسازی ضایعات ناشی از بروز خسارت از محل مورد بیمه متحمل هزینه خواهد شد امکان تحت پوشش قرار دادن این هزینه با این پوشش مقدور می گردد. در این صورت حداکثر سرمایه تحت پوشش ۲۰ درصد ارزش مورد بیمه می باشد.
برخورد جسم خارجی با مورد بیمه: این پوشش با توجه به محل مورد بیمه و برای اماکنی که در مجاورت جاده و یا دامنه کوه یا پایین شیب تپه و… ارائه می گردد.
خودسوزی: برخی مواد شیمیایی خاصیت اکسیده شدن را تا حد زیادی دارا بوده واین خاصیت در ترکیبات اشباع نشده وجود دارد .در صورتیکه یک ماده کربن دار خاصیت ترکیب با اکسیژن راداشته وشدت ترکیب آن جسم با اکسیژن و تولید حرارت شدت یابد، درجه سوخت آن جسم پایین آمده بطوریکه در بعضی شرایط درجه حرارت خودسوزی تا میزان درجه حرارت محیط پایین می آید و عمل خودسوزی ویا حریق خودبه خود به وقوع می‌پیوندد. در بیمه‌های آتش‌سوزی می‌توان خطر خودسوزی را در شرایط خاص تحت پوشش بیمه قرار داد.
ترکیدگی ظروف تحت فشار: ظروف تحت فشار صنعتی عبارتند از دیگ بخار به مفهوم ماشین آلاتی که بر اثر فعل وانفعالات ناشی از نیروی بخار ویا سایر عوامل نیروزا، بخار خشک جهت استفاده صنایع تولید می‌نماید و همچنین ظروفی که به منظور نگهداری مواد یا گازهای تحت فشار در صنعت مورد استفاده قرار می‌گیرد. (مانند بویلرها)
هدف از پوشش ظروف تحت فشار “صنعتی”، خسارت وارد به این ظروف ناشی از انفجار آنها از درون می باشد.
شرایط اظهارنامه‌ای (بیمه موجودی کالا بصورت شناور)
با توجه به اینکه موجودی داخل انبارها دائما در حال نوسان میباشد و لزوم متناسب بودن حق بیمه پرداختی با میزان موجودی کالا و تحت پوشش قرار گرفتن تمامی موجودی کالا در مدت اعتبار بیمه‌نامه این امکان وجود دارد تا موجودی انبار بصورت شناور و با شرایط خاص بیمه گردد. چراکه در غیر اینصورت و در صورت بروز خسارت احتمالی در زمانی که موجودی کالا بیش از ارزش بیمه شده در انبار موجود بوده است، خسارت بطور کامل جبران نخواهد شد.